CHỮA BỆNH CHO NGƯỜI CAO TUỔI BẰNG ĐÔNG Y

Tháng 7 1, 2025 | by Lê Ngọc Minh Anh

Người cao tuổi là đối tượng dễ mắc bệnh do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Các cơ quan dần suy yếu, khí huyết kém lưu thông, hệ miễn dịch suy giảm khiến họ dễ mắc nhiều bệnh lý mạn tính như cao huyết áp, tiểu đường, viêm khớp, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa, run tay chân, sa sút trí tuệ, v.v. Trong bối cảnh đó, y học cổ truyền, hay còn gọi là Đông y, ngày càng được ứng dụng rộng rãi nhờ tính an toàn, phù hợp với thể trạng người già, lại có khả năng điều trị sâu căn nguyên và nâng cao thể chất toàn diện.

Quan điểm của Đông y về sức khỏe người cao tuổi

Theo lý luận Đông y, người cao tuổi là đối tượng thuộc giai đoạn suy giảm của ngũ tạng, khí huyết hư nhược, âm dương mất điều hòa. Khi bước vào tuổi trung niên, tỳ vị suy yếu, gan thận hao mòn, khí huyết không đầy đủ, âm hư hỏa vượng, các yếu tố này là nền tảng gây ra nhiều bệnh mãn tính.

Một số lý luận cơ bản trong y học cổ truyền liên quan đến người già:

Thận tàng tinh, chủ lão: Thận là gốc của tiên thiên, là nơi chứa tinh khí. Thận suy thì xương cốt yếu, tóc bạc, tai ù, tiểu tiện nhiều, trí nhớ giảm.

Tỳ vị suy thì ăn uống kém, tiêu hóa rối loạn.

Can khí uất hoặc can dương vượng gây mất ngủ, run tay chân.

Tâm khí hư gây hồi hộp, đánh trống ngực, hay quên.

Do đó, điều trị cho người cao tuổi trong Đông y không chỉ nhằm chữa bệnh cụ thể mà còn phải “dưỡng chính khí – phù nguyên khí – điều hòa âm dương – phục hồi công năng tạng phủ”.

Ưu điểm của Đông y trong điều trị người cao tuổi

Tác động toàn diện

Khác với Tây y thường tập trung vào triệu chứng, Đông y nhìn nhận cơ thể người cao tuổi như một tổng thể cần điều hòa khí huyết và âm dương toàn thân. Phép chữa không chỉ chữa bệnh mà còn bồi bổ tạng phủ, nâng cao sức đề kháng.

Ít tác dụng phụ

Thuốc Đông y thường sử dụng thảo dược, có độc tính thấp, phù hợp với người cao tuổi vốn có gan thận yếu, dễ tổn thương do thuốc Tây dùng lâu dài. Nếu dùng đúng phép – đúng người – đúng bệnh, Đông y có thể hỗ trợ điều trị lâu dài mà không gây hại cơ quan nội tạng.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh

Kết hợp: châm cứu huyệt Phong trì, Hợp cốc, Thái xung, Thận du.

Các liệu pháp không dùng thuốc trong Đông y cho người cao tuổi

Châm cứu – bấm huyệt

Tác động trực tiếp lên các huyệt đạo giúp giảm đau, an thần, thông kinh hoạt lạc, rất hiệu quả trong các bệnh mãn tính như mất ngủ, đau đầu, thoái hóa cột sống, rối loạn tiêu hóa…

Xoa bóp – giác hơi

Giúp thư giãn cơ, giảm đau mỏi, khơi thông khí huyết, kích thích tạng phủ hoạt động tốt hơn.

Khí công – dưỡng sinh – thiền

Là phương pháp tự điều hòa thân – tâm – khí, giúp tăng cường chức năng hô hấp, tiêu hóa, tuần hoàn và tinh thần. Những bài tập nhẹ nhàng, đều đặn như Thái Cực Quyền, Lục tự khí công, Dịch cân kinh… phù hợp với người cao tuổi.

Một số bài thuốc bổ khí huyết, ích thọ dùng lâu dài

Bát trân thang: bổ khí huyết toàn thân, thích hợp cho người hư nhược, mệt mỏi.

Lục vị địa hoàng hoàn: bổ thận âm, thường dùng cho người tiểu đêm, lưng gối yếu.

Bổ trung ích khí thang: dùng cho người hay mệt, ăn uống kém, tiêu hóa yếu.

Thập toàn đại bổ: đại bổ nguyên khí, ích huyết sinh tân, tốt cho người vừa khỏi bệnh.

Lưu ý khi điều trị người cao tuổi bằng Đông y

Chẩn đoán chính xác thể bệnh – thể tạng là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị.

Nên dùng thuốc gia giảm theo bệnh lý từng người, tránh dùng bài thuốc truyền miệng chung chung.

Cần kiên trì: Đông y tác dụng từ từ, phải dùng đủ liệu trình, kết hợp ăn uống – vận động – ngủ nghỉ đúng cách.

Không tự ý bỏ thuốc Tây y nếu đang điều trị bệnh mạn tính. Đông y nên phối hợp hỗ trợ chứ không thay thế hoàn toàn.

Thăm khám ở thầy thuốc y học cổ truyền chính quy, tránh các nơi hành nghề không giấy phép.

Các bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi và phương pháp Đông y hỗ trợ điều trị

a. Mất ngủ, rối loạn giấc ngủ

Rất phổ biến ở người cao tuổi do tâm tỳ hư, can dương vượng, thận âm hư. Phép trị thường là:

Dưỡng tâm an thần, thanh nhiệt, bình can tiềm dương.

Bài thuốc thường dùng: Thiên vương bổ tâm đan, Toan táo nhân thang, Long đởm tả can thang (nếu có can hỏa).

Kết hợp: xoa bóp bấm huyệt (an miên, thần môn, nội quan), châm cứu, ngâm chân thảo dược trước ngủ.

b. Đau nhức xương khớp (thoái hóa khớp, viêm khớp)

Do can thận hư, phong hàn thấp xâm nhập kinh lạc gây tắc trệ. Phép trị: khu phong – tán hàn – trừ thấp – bổ can thận.

Bài thuốc: Độc hoạt tang ký sinh, Quyên tý thang, Bổ thận tráng cốt thang.

Ngoài ra: Dùng rượu thuốc thoa bóp, cao dán thảo dược, giác hơi vùng đau, châm cứu kinh vị – đởm – bàng quang.

c. Cao huyết áp

Đông y không gọi rõ là “cao huyết áp” mà phân loại theo thể: can dương thượng kháng, đàm thấp, huyết ứ, thận âm hư… Phép trị: bình can tiềm dương – hoạt huyết hóa đàm – bổ thận.

Bài thuốc: Thiên ma câu đằng ẩm, Huyết phủ trục ứ thang (thể huyết ứ), Lục vị gia giảm (thận âm hư).

Lưu ý: Dùng Đông y phối hợp để ổn định huyết áp lâu dài, chứ không thay thế thuốc hạ áp đột ngột.

d. Tiểu đường

Trong Đông y gọi là tiêu khát chứng, chủ yếu do phế nhiệt, vị nhiệt, thận âm hư gây mất tân dịch. Phép trị: dưỡng âm sinh tân – thanh nhiệt – cố thận.

Bài thuốc: Bát vị hoàn, Tiêu khát thang, Sinh mạch tán…

Hỗ trợ: chế độ ăn điều độ, luyện khí công (Thái cực quyền, khí công thở dưỡng sinh).

e. Táo bón, tiêu hóa kém

Tỳ vị yếu, khí trệ, dịch tràng khô khiến người cao tuổi hay đầy bụng, ăn kém, đại tiện khó.

Phép trị: kiện tỳ – nhuận tràng – thông tiện.

Bài thuốc: Tứ quân tử thang, Mạch môn đông thang, Nhân trần cao thang (thể thấp nhiệt).

Kết hợp: Uống nước ấm, ăn nhiều rau xanh, tập thể dục nhẹ nhàng sau ăn.

f. Run tay chân, Parkinson

Gặp ở người cao tuổi thận hư – can phong nội động. Đông y gọi là chứng chấn chiến. Phép trị: dưỡng huyết tức phong – bổ thận an thần.

Bài thuốc: Đại định phong châu, Thiên ma câu đằng ẩm (gia giảm).